گفتگو با ۳ دانشمند از دانشگاه علوم پزشکی مشهد | انقلاب علمی در عرصه درمان
۳ دانشمند یک‌درصد برتر جهان از دانشگاه علوم پزشکی مشهد از موفقیت‌هایشان می‌گویند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ آنچه هر روز از کنار آن خیلی عادی می‌گذریم، زمانی حسرتی دور و آرزویی دست‌نیافتنی بوده است؛ روزگاری که نه‌تنها در تولید دانش و تحقیقات، در هیچ جای جهان حرفی برای گفتن نداشتیم، بلکه برای درمان کوچکترین بیماری‌ها، چشم‌به‌راه پزشکان کشور‌های دیگر بودیم، آن‌هم نه کشور‌های اروپایی بلکه پزشکانی از هند و سنگاپور و مالزی.
انقلاب اسلامی، فرصتی را برای علاقه‌مندان به حوزه علم و دانش فراهم کرد تا در فضای دانشگاهی به کار پژوهش خود بپردازند، به‌طوری‌که چندین سال است پیشرفت علمی دانشمندان ما، آن‌چنان چشمگیر شده است که محققان ما، بخشی از دانشمندان یک‌درصد برتر جهان را تشکیل می‌دهند.
مؤسسه ISC، به‌طور پیوسته فهرست پژوهشگران پراستناد یک‌درصد برتر جهان را براساس شاخص‌های اساسی علم (ESI) در ۲۲حوزه موضوعی اصلی و ۱۷۴حوزه فرعی اعلام می‌کند. امسال پنج محقق از دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد از حوزه‌های مختلف، موفق به دریافت این عنوان شده‌اند.
عاشق وطنم بودم که در سال‌های جنگ برگشتم
دکتر مهدی بلالی مود
عضو آکادمی علوم جهان، پدر علم سم شناسی ایران و دارنده جایزه جهانی منع سلاح‌های شیمیایی
استاد سم شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه‌های ایران و خارج از کشور
عنوان یک درصد برتر دانشمندان جهان، دستاورد بزرگی برای من نیست. من افتخارات بیشتری داشتم و این عنوان یک درصد درواقع به معنی استناد دانشمندان دیگر به مقالات و کتاب‌هایی است که به زبان انگلیسی نوشتم و همکاران در سراسر دنیا به آن استناد کردند.
چنانچه استناد‌ها از حدی که تعیین می‌شود بیشتر باشد، انتخاب خواهیم شد؛ مثلا سال ۲۰۲۳ باید استنادات بالاتر از عدد ۲۲ می‌شد که استنادات به مقالات و کتاب‌های من ۴۷ بود. درحقیقت دستاورد‌های بزرگ‌تر من، جایزه جهانی صلح شیمیایی بود که سال ۲۰۱۵ از لاهه گرفتم یا جوایز نشان دولتی پژوهش از ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۱ و خیلی جوایز دیگر.
من برای چندین سال و بارها، دانشمند یک درصد پراستناد شناخته شدم. حالا اساتیدی که به عنوان یک درصد برتر شناخته می‌شوند، روزی دانشجویان من بودند. هم در رشته پزشکی درس دادم، هم داروسازی و هم زمان در مشهد و تهران. رشته سم شناسی پزشکی را پس از بازگشت، در ایران راه اندازی کردم. من در سال ۱۳۶۰ استاد دانشگاه ادینبورگ بریتانیا بودم که جنگ تحمیلی در ایران رخ داد.
صحبت از حملات شیمیایی می‌شد، اما یک پزشک سم شناس در ایران نبود. پزشکان دانشکده داروسازی هم بعد از پیروزی انقلاب، ایران را ترک کرده بودند و کشورمان پزشک سم شناس نداشت. همان موقع تصمیم گرفتم به وطنم برگردم و به مردم کمک کنم. خوشحالم که مؤثر واقع شدم و درعین حال ارتباط بین المللی خود را قطع نکردم. تا هفتاد‌وپنج‌سالگی استاد مدعو دانشگاه نیوکاسل ماندم و هنوز با مجامع علمی در ارتباط هستم.
بیشترین تمرکزم در تحقیقات روی درمان مجروحان شیمیایی جنگی بوده است. در بخش‌های دیگر مثل آلودگی هوا یا مسمومیت‌های شغلی هم پژوهش‌هایی انجام داده‌ام. از سال ۱۳۵۱ که در بیمارستان امام رضا (ع) استخدام شدم تا یکی دو ماه پیش که آلودگی هوا شدت گرفت، هفته‌ای یکی دو بار به بیمارستان سر می‌زدم، اما این روزها، چون اقتضای سنم نیاز به پرهیز دارد، کمتر حضوری مراجعه می‌کنم و بیشتر از راه دور با آن‌ها در ارتباط هستم.
اگر بخواهم به تاریخچه سم شناسی در مشهد اشاره کنم، باید بگویم قبل از انقلاب یک تکنسین روس، بیماران را شست وشوی معده می‌داد. در تهران هم یک درمانگاه لقمان حکیم بود و یک پزشک عمومی که در لندن آموزش دیده بود، بیماران را معاینه می‌کرد. بعد از انقلاب که آن درمانگاه وابسته به دانشگاه شهیدبهشتی شد تا امروز، بیشترین مراجعه ناشی از مسمومیت در دنیا در همان مرکز لقمان حکیم تهران رقم می‌خورد. بخش مسمومین مشهد هم بعد از تهران پذیرای بیشترین مسمومان کشور است و اینها باعث تاسف است که رکورد دار تعداد مسمومان در دنیا هستیم. متاسفانه برای پیشگیری درست‌عمل نمی‌شود.
درباره آلودگی هوا زیاد مطالعه کرده‌ام و مقالات بسیاری هم به زبان انگلیسی نوشتم، اما در اولویت کاری دولت ما نیست. زمانی که هشت سال رئیس جامعه پزشکی آسیا و اقیانوسیه بودم، بسیاری از کشور‌های این حوزه از دانش و تحقیقات من استفاده و به آن عمل می‌کردند، اما متأسف شدم که در کشور خودم از آن استقبالی نشد، درحالی که آنان درحال عملی کردن همان ایده‌ها بودند.
گلایه‌ای ندارم، اما متأسف هستم که این قدر گفتم و نوشتم ولی تأثیری در مملکت من نداشت. خیلی وقت‌ها دوست داشتم تقدیر و تشکر نباشد، اما ایده‌ها و تحقیقاتم عملی بشود تا جان مردم را نجات بدهیم.
برای آینده و در هشتادوسه سالگی قصد انجام کار تحقیقاتی جدیدی ندارم و تصمیمم، تنها کمک به همکاران جوان و راهنمایی برای درمان مجروحان شیمیایی است. در همه سال‌های گذشته سعی کرده‌ام تحقیقات کاربردی انجام بدهم که به درد بیمار، دانشجو، کشور و سلامت عمومی مردم بخورد؛ البته برای انتقال تجربیات و دانشم، حد و مرز نمی‌شناختم، اما عاشق وطن و هم وطنانم هستم و برای من، وطن در اولویت است. اگر نبود، در سال ۶۰ به خانه برنمی گشتم.
دوست داشتم به‌جای تقدیر و نوشتن کتاب درباره زندگی‌نامه‌ام، به توصیه‌هایم برای بهبود سلامت مردم عمل می‌شد. اگر به من کوچکترین توجهی نشود، اهمیت نمی‌دهم ولی اصرار دارم که هوای سالم، غذای سالم و آب سالم دراختیار مردم باشد. کسی از فقر غذایی بیمار نشود. ریشه بیشتر بیماری‌ها فقر غذایی و پروتئینی و آلودگی‌های هوا و غذاست. اما ریشه‌یابی نمی‌شود.
در عنوان وزارت‌خانه، اول، بهداشت نوشته شده و بعد درمان. در شرایطی که بهداشت را رها کرده‌ایم، درمان در اولویت قرارگرفته‌است. هنوز هم امیدوارم هستم که این مشکلات در آینده برطرف شوند.
دغدغه بهبود جایگاه پرستاری را دارم
دکتر رضا محمدپورهدکی
دانشجوی دکتری تخصصی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشمر
دوران تحصیل در رشته پرستاری را در دانشگاه مشهد گذراندم و اوقات کارآموزی را در بیمارستان امام رضا (ع) مشغول بودم. از همان دوره کارشناسی به کار‌های پژوهشی علاقه داشتم و وارد کمیته تحقیقات شدم، اما در دوره کارشناسی ارشد آن را خیلی جدی دنبال کردم. حسن دانشکده ما این است که در مجتمع خوارزمی بیشتر دانشکده‌های علوم پزشکی ادغام شده‌اند و می‌توانیم از دانش گروه‌های دیگر هم استفاده کنیم.
در این سال‌ها موضوعات مختلفی را با تیم‌های تحقیقاتی پیگیری کردم، اما درمجموع بیشتر علاقه داشتم روی بار بیماری ها، عوامل و فاکتور‌هایی که باعث می‌شود فرد با ناتوانی زندگی کند و درواقع آن سال‌های زیسته را با ناتوانی سپری کند، تحقیق کنم. سعی می‌کردیم بدانیم چه عواملی باعث مرگ زودرس یا کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود. همین طور در پروژه‌های مختلف، بر روی فشارخون کار کردیم و فاکتور‌های ایجادکننده آن. به طب مکمل هم علاقه داشتم و مسئول چند پروژه تحقیقاتی در این زمینه بودم.
فعالیت‌های تحقیقاتی که من در آن حضور داشتم، تنها به گروه دانشگاه علوم پزشکی مشهد محدود نمی‌شد، بلکه اطلاعات حوزه پرستاری را از کشور‌های مختلف می‌گرفتیم. درواقع همیشه یک همکاری جمعی در کار بوده است.
ما پروژه‌ای را از سال ۱۳۹۷ آغاز کردیم و فعالیت‌های تحقیقاتی را انجام دادیم که درنهایت منجر به این شد که امسال به عنوان دانشمند یک درصد برتر پراستناد جهان انتخاب شوم. معیار این انتخاب هم این است که افراد بیشتری به مقالات ثبت شده شما استناد کرده باشند. درنهایت مؤسسه ESI تصمیم می‌گیرد که محققان را چگونه انتخاب کند. برای انتخاب شدن بسیار تلاش کردم، اما تصور نمی‌کردم امسال به آن درجه برسم. فکر می‌کردم در بهترین حالت، سال آینده انتخاب شوم.
انتخاب شدن به عنوان دانشمند یک درصد برتر، هیچ مزایای مادی برای یک محقق ندارد. بزرگ‌ترین مزیتی که همگی به دنبالش هستیم، این است که به واسطه این جایگاه، درمیان محققان دانشگاه‌ها و کشور‌های دیگر شناخته شویم و بتوانیم برای پروژه‌های بعدی از آنان کمک بگیریم. این انتخاب به ما اعتبار می‌دهد. پس از این انتخاب برای من هم همان اتفاقاتی افتاد که منتظرش بودم؛ مثلا از چند کشور برای همکاری در پروژه‌هایی همچون تعیین افق‌های پرستاری، ایمیل دریافت کردم یا یک مجله از من درخواست کرد که به عنوان یک عضو تحریریه با آنان همکاری کنم.
برنامه‌ای برای مهاجرت ندارم، اما داشتن چنین عنوانی برای مهاجرت، یک امتیاز مهم تلقی می‌شود. دغدغه‌ام برای پژوهش‌های آینده، این است که به کمک استادان کار، کیفیت مراقبت‌ها را در پرستاری بهبود ببخشیم. باید همچنان برای ارتقای جایگاه پرستاری و رضایتمندی بیماران تلاش کنیم.
هرچند که در همه سال‌های گذشته پیشرفت چشمگیری در حوزه پرستاری و مراقبت‌های بالینی رخ داده است، هنوز هم راهی طولانی درپیش داریم تا به ایده آل‌ها برسیم. باید برویم سراغ سیاست گذاری‌های جدید. مسئله این است که دانشگاه و استادان بسیار خوبی داریم، اما با وجود این امکانات، به نظرم هنوز کیفیت بالین و پرستاری در مراکز درمانی مان به سطح دانشگاه‌ها نرسیده است؛ یعنی میان تئوری و عمل فاصله است.
از دوران کرونا دیدگاه جامعه درباره شغل پرستاری خیلی بهتر شده است و خود پرستاران هم جایگاه خود را بهتر درک کرده‌اند، اما هنوز هم راهی طولانی در پیش است که ما قصد داریم با انجام تحقیقات و بررسی‌های دیگر به آن افق نزدیک شویم.
موفقیت علمی، تنها حاصل استعداد نیست
دکتر بی‌بی‌صدیقه فضلی‌بزاز
متخصص میکروب‌شناسی دارویی از دانشگاه لاف‌برا کشور انگلستان
استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد
رشته میکروب‌شناسی دارویی دارای بخش‌های متفاوتی ازجمله کنترل میکروبی داروست که در آن دارو‌ها را از نظر آلودگی میکروبی در هنگام ساخت و احیانا در هنگام توزیع و مصرف بررسی می‌کند و هم اینکه از میکروب‌ها به‌عنوان وسیله و دستگاهی برای تعیین مقدار موادی که از راه‌های دیگر قابل اندازه‌گیری نیستند، استفاده می‌کند. من اولین نفر با چنین تخصصی در ایران بودم که در دانشکده داروسازی مشهد شروع به کار کردم. اکنون تخصص این رشته با نام «کنترل دارو‌ها و فراورده‌های آرایشی و بهداشتی» جایگاه ویژه‌ای در میان تخصص‌های داروسازی پیدا کرده است.
در طول سال‌های خدمتم، مسئولیت‌های اجرایی متفاوتی همچون رئیس دانشکده داروسازی مشهد، معاون پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و سردبیر و مدیرمسئول اولین مجله ISI انگلیسی‌زبان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد را برعهده داشته‌ام. هرچند پس از سال‌ها خدمت، مدتی است بازنشسته شده‌ام، بنا به دعوت دانشگاه، همچنان در خدمت دانشکده و دانشجویان هستم، اما علاقه به پژوهش در من همچنان وجود دارد.
به‌تازگی هم نام من در فهرست محققان یک‌درصد پراستناد قرار گرفته است و این دستاورد برای من نه‌تنها یک افتخار بزرگ، بلکه نتیجه سال‌ها تلاش، پژوهش و تعهد به علم است؛ البته باید بگویم که این نتیجه حاصل نمی‌شود جز با مشارکت همکاران عزیز هیئت‌علمی هم‌دانشکده‌ای، دانشگاه خود یا دیگر دانشگاه‌ها؛ چه در ایران و چه خارج از این مرزوبوم.
این جایگاه به من یادآور‌ی می‌کند که موفقیت در دنیای علم تنها حاصل استعداد نیست، بلکه نیازمند کار سخت، پشتکار، اراده قوی و همکاری با دیگران است. سال‌ها بر روی پروژه‌های تحقیقاتی مختلف کار کرده‌ام، مقالات متعددی منتشر کرده‌ام و در کنفرانس‌های بین‌المللی داخل و خارج شرکت کرده‌ام. هر یک از این تجربیات به من کمک کرده‌اند تا نه‌تنها دانش خود را گسترش دهم، بلکه ارتباطات علمی مؤثری نیز برقرار کنم.
در طول این مسیر، با چالش‌ها و موانعی روبه‌رو شدم. گاهی اوقات احساس می‌کردم که تلاش‌هایم به اندازه کافی نتایج تحقیقاتم را آن‌طور که انتظار داشتم، نشان نمی‌دهد، اما هر بار که با این چالش‌ها مواجه می‌شدم، انگیزه‌ام برای ادامه کار بیشتر می‌شد. من به این باور رسیدم که هر مقاله‌ای که منتشر می‌کنم یا هر تحقیقی که انجام می‌دهم، می‌تواند سهمی کوچک در پیشرفت علم و دانش داشته باشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
